Σπάτα

Μερικές σκέψεις που ξεκίνησαν από μια κουβέντα με φίλους που υποστηρίζουν ότι το αεροδρόμιο στα Σπάτα δεν χρειάζεται να είναι και όμορφο.
Θα ανασκευάσω το όμορφο και θα το πω αρχιτεκτονικά ενδιαφέρον. Διότι οι περισσότεροι όταν λένε όμορφο (εξωτερικά) εννοούνε ενδιαφέρον αρχιτεκτονικά (η ομορφιά είναι υποκειμενική μεν, αλλά τέλος πάντων). Αρχιτεκτονικά ενδιαφέρον είναι ένα κτίριο που καλύπτει τις βασικές πρακτικές ανάγκες με έξυπνους, νέους τρόπους, καλύτερους από τους ήδη υπάρχοντες(η τεχνική πλευρά της αρχιτεκτονικής) και επιπλέον προσθέτει αυτό το κάτι που θα αναλύσω αμέσως τώρα(η συμβολική και η καλλιτεχνική πλευρα της αρχιτεκτονικής, αν υπάρχει τέτοια). Εδώ θα ασχοληθώ με το δεύτερο καθώς το πρώτο δεν ισχύει προφανώς, αφού το terminal στα Σπάτα ακολουθεί δομές δοκιμασμένες και προφανώς λειτουργικές(το γερμανικό efficiency άλλωστε δεν επιτρέπει και πολλούς πειραματισμούς σε θέματα τέτοια). Θα μιλήσω όμως για το δεύτερο. Πώς να μιλησεις για κάτι αφηρημένο, όπως αυτό το «κάτι» που λέω και ξαναλέω; Με παραδείγματα. Λοιπόν αυτό το «κάτι», θα μπορούσε να είναι να αναγορέυσει το νέο αεροδρόμιο σε σύμβολο της προόδου μιας χώρας, ένα τοπόσημο της πόλης, σύμβολο ανάπτυξης και γιατί όχι σύμβολο μιας -πιο ποιητικής- μετάβασης από τη γη στον ουρανό. Θα μπορούσε να είναι και αλλά χίλια δυό πράγματα αλλά αυτά είναι τα πιο βασικά που μου ήρθαν έτσι πρόχειρα στο μυαλό τώρα.
 
Παραδείγματα:
1956-62, έργο του σουηδού Eero Saarinen, το νέο (τότε) terminal της TWA  στο αεροδρόμιο JFK της Νέας Υόρκης http://www.greatbuildings.com/buildings/TWA_at_New_York.html Για του λάτρεις των επεξηγήσεων ο ίδιος ο Saarinen ήθελε να κάνει ένα κτίριο «σαν πουλί που ετοιμάζεται να πετάξει». Μιλάμε για τα ’50s με το μεγάλο μπουμ στις αερομεταφορές, ας μην το ξεχνάμε.
Το more than man could imagine Kansai Airport του Renzo Piano μέσα στη θάλασσα (λόγω έλλειψης χώρου) στο Kansai  της Ιαπωνίας http://194.185.232.3/works/031/pictures.asp, http://www.kansai-airport.or.jp/photo/images/air06/07b.JPG  , http://www.kansai-airport.or.jp/photo/images/air03/07b.JPG Προφανώς καμμία σχέση αλλά θέλω να τονίσω τη σημασία που έχουν τα δημόσια κτίρια για την εικόνα μιας πόλης και κατ’επέκτασην μιας χώρας. Είναι η πρώτη εικόνα του επισκέπτη και η τελευταία.
Στο Abu Dabi επέλεξαν κάτι πιο ‘60s: http://www.takenaka.co.jp/takenaka_e/majorworks_e/europe/nadia2_b.htm τμήμα κύκλου και ενδιαφέρον από ψηλά τουλάχιστον. Ας μην ξεχνάμε ότι όλα τα κτίρια έχουν τις γνωστές 4 όψεις γύρω γύρω(εντάξει, μερικά και λιγότερες λόγω γειτνιάσεων/βλ. μεσοτοιχίες), και μια 5η όψη που οι αρχιτέκτονες  θεωρούνε σημαντική(την ταράτσα από ψηλά ας πούμε). Για να καταλάβετε τη σημασία της 5ης όψης ανεβείτε σε ένα κτίριο στην Αθήνα στη οροφή και αφεθείτε στη θέα των γειτονικών κεραιόπληκτων(τουλάχιστον) ταρατσών. Στην περίπτωση των αεροδρομίων, η 5η όψη είναι πολύ κοντά σε σημασία στην Κύρια Όψη.
Φυσικά υπάρχουν δεκάδες πιο μεσοβέζικες λύσεις, σαφώς πιο οικονομικές ίσως(ναι, ίσως, όσο και αν αυτό ακούγεται περιέργο) όπως αυτή του Ricardo Bofill στο αεροδρόμιο της Βαρκελώνης: http://www.bofill.com/website-ingles/proyectos/aero.htm
 
Το νόημα; Φυσικά και δεν είναι ΑΝΑΓΚΗ κάτι να είναι αρχιτεκτονικά ενδιαφέρον. Όπως δεν είναι ΑΝΑΓΚΗ να χτίσεις το υπεργαμάτο σπίτι για να κάνεις απλά τη δουλειά σου: να στεγαστείς. Εξού και οι ανάγκες για το «κάτι παραπάνω» προκύπτουν αφού την έχεις βολέψει προσωρινά με ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι σου. Κάπως έτσι και εμείς. Όχι, δεν είναι η λογική της εύκολης λύσης που κυριαρχεί ξανά, ακόμη και αν μοιάζει έτσι. Προφανώς και ήταν θέμα οικονομικών συμφερόντων, πρώτα από όλα, που επελέχθη η συγκεκριμμένη λυση. Επίσης είναι και θέμα αδυναμίας λήψης μια πιο θαραλλέας –σχεδιαστικά- απόφασης. Αν δεν κάνω λάθος μεν, δεν έγινε αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για το αεροδρόμιο. Το σχέδιο πήγαινε πακέτο με την εταιρία κατασκευής. Και αφού στην κατασκευή είναι τα λεφτά, μαζί με την «σωστή» εταιρεία, ήρθε παραμάσχαλα και το σχέδιο!!! Τι να πω; Αν κάνω λάθος πάνω στο τελευταίο πάντως ας μου πει κανείς.
Τέλος πάντων να μου πεις το αεροδρόμιο δεν το βλέπεις καλά καλά απέξω καθόλου. Πας, μπαίνεις και φεύγεις. Τότε να μιλήσουμε για τους εσωτερικούς χώρους. Καθαροί και πρακτικοί, ναι. Να μην παρεξηγηθώ: η καλή αρχιτεκτονική και πρακτική είναι και όλες τις βασικές ανάγκες καλύπτει και φτηνή μπορεί να είναι. Μάλιστα μπορεί να είναι και πιο οικονομική από την κακή αρχιτεκτονική. Αυτό για το οποίο μιλάμε είναι αυτό το κάτι παραπάνω, αυτό που δεν μπορώ να περιγράψω με 2 λέξεις (αυτό είναι μαζί το καλό και το κακό του)
Ας ξαναγυρίσω όμως στο βασικό argument. Αν ήταν καλύτερο μπορεί και να μην βιαζόσουν τόσο να μπείς. Αφού δεν το βλέπεις όμως δεν πα να’ναι όπως να’ναι; Δεν την καταλαβαίνω αυτή τη λογική. Και τη σκόνη δεν την βλέπεις αν την κρύψεις κάτω από το χαλί. Γιατί να μην την αφήσουμε για πάντα εκεί τότε; Να πω λοιπόν ότι είναι ζήτημα αναγκών. Εξάλλου τις ανάγκες μας τις καθορίζουμε μόνοι μας. Όσο ψηλά θα βάλουμε τον πήχη, τόσο ψηλά θα φτάσουμε. Ένα τέτοιο κτίριο μπορεί να είναι όλα αυτά που έδωσα νωρίτερα σαν παραδείγματα ή μπορεί να είναι σαν το PRAKTIKER,όπως είναι τώρα δηλαδή, ένα φουνξιοναλιστικό κέντρο διέλευσης επιβατών, χωρίς φυσικό φωτισμό(όπως και τα πολυκαταστήματα, remember), χωρίς ένα χώρο που να μπορείς να δεις το αεροπλάνο να φεύγει. Ναι, αυτή η ρομαντική σκηνή αποχαιρετισμού. Δεν μπορείς να πας ένα παιδί που λατρεύει τα αεροπλάνα να κολήσει το πρόσωπό του στη τζαμαρία και να δείχνει όλο χαρά τα μεγάλα αεροπλάνα να ξεκολάνε από τη γη.
 
Στις αρχές του 21ου αιώνα όμως το ταξίδι δεν έχει πια τη μαγεία που είχε παλιότερα, αυτό είναι σίγουρο.