Sunday, May 08, 2005

απάντηση στο Μάνο

Το ζήτημα που ανέκυψε στο προηγούμενο post δεν αξίζει να το παραχώσω σε ένα comment οπότε απαντώ αναλυτικά εδώ. Ο Μάνος έγραψε:

"Τι είναι τέχνη και τι όχι. Μμμ! Ωραίο πολεμικό πεδίο. Εδώ και τρεις μέρες, μία αρχιτέκτονας, δυό ζωγράφοι,ένας αιγυπτιολόγος-συντάκτης και μια τραπεζική υπάλληλος συζητάμε ακριβώς το ίδιο πράγμα. Χτες το βράδυ έπεσε και το ντηζάιν ως μορφή τέχνης. Είναι; Να το θέσω διαφορετικά. Ο χρηστικός σχεδιασμός αντικειμένων - ακόμα και κτιρίων (αν και οκ! αυτό μπορεί να είναι λίγο τραβηγμένο) είναι τέχνη... ή μήπως είναι τεχνική; Πόσο σημαντικό είναι να κάνει ο υπολογιστής καλά τη δουλειά του;"

Αγαπητέ Μάνο
Άμα βρείτε άκρη να μου πείτε. Να το πείτε γενικά δηλαδή. Γενιές ολόκληρες από φιλόσοφους, διανοούμενους, κριτικούς, ιστορικούς κλπ έχουν δώσει ένα κάρο ορισμούς για το τι είναι τέχνη.

Θα συμβούλευα(σαν συμβουλευτική στήλη περιοδικού ακούγομαι mon Dieu! πάντως αν έχω patronizing τόνο, δεν είναι αυτός ο στόχος μου, sorry) να μη χαλάς το χρόνο σου προσπαθώντας να εξηγήσεις θέματα τέτοια με καρτεσιανή λογική: «ένα και ένα κάνει δυο». To να διερωτάται κανείς νομίζω είναι πάντα γόνιμο, οξύνει τον νου και την κριτική αντίληψη, αλλά μη νομίζεις πως θα συμφωνήσουν όλοι ποτέ σε έναν και μοναδικό ορισμό. Είναι μάταιο. Αυτό το καταλαβαίνουν ελάχιστα όμως, όπως είναι λογικό, οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν μάθει –συνήθως λόγω επαγγέλματος- να σκέφτονται και να λειτουργούν με τη λογική του «το τάδε είναι σωστό, το τάδε λάθος». Στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχουν σωστά και λάθη de facto. Αυτό το τελευταίο συχνά είναι απελευθερωτικό όταν έχουμε να κάνουμε με νέα κινήματα, νέες αντιμετωπίσεις κλπ, αλλά επίσης δίνει, όπως είναι αναμενόμενο, πάτημα και σε ένα κάρο βλακείες.

Προσωπικά, εξού και λέω ότι θεωρώ το ερώτημα λίγο μάταιο, δεν μου καίγεται καρφί τι «λέγεται» τέχνη και τι όχι. Δηλαδή τι «θεωρείται officially» τέχνη και τι όχι. Για μένα η τέχνη έχει ελαφρώς μεταφυσική σημασία. Σε κάνει να ξεχνάς τον χρόνο ή το χώρο που βρίσκεσαι, το ότι έχεις δώσει ραντεβού μετά για να κάνεις αυτό, ότι έχεις να μαγειρέψεις το μεσημέρι αυτό, ότι τελειώνει η βενζίνη στο αυτοκίνητο κλπ. Σε κάνει φέρνει επίσης αντιμέτωπο –κατά την ταπεινή μου γνώμη πάντοτε- με …πώς να το πω αυτό.. με την αλήθεια I guess. Σκέφτεσαι τα πράγματα με άλλο τρόπο.

Πιστεύω επίσης πως η -πραγματική- τέχνη είναι κάτι που αντιλαμβάνονται όλοι. Μπορεί να μην καταλαβαίνουν το εκάστοτε έργο σε όλο του το εύρος (και ο ίδιος ο καλλιτέχνης συχνά έχει άλλη αντίληψη ως προς το τι δημιούργησε) αλλά το έργο «μιλάει» σε όλους. Και μιλάει δυνατά. Και συχνά λέει άλλα πράγματα στον καθένα. Υπό αυτή την έννοια, θα έλεγε κανείς πως ίσως υπεισέρχεται ο προσωπικός παράγοντας στην συζήτηση. Περιέργως όμως έχω την εντύπωση ότι κατά βάθος όλοι οι «προσωπικοί παράγοντες», συγκλίνουν. Χρειάζεται όμως να είσαι ανοιχτός στο να ακούσεις. Και εκεί πολλές φορές μπαίνει το θέμα της παιδείας. Οι περισσότεροι έχουμε μάθει ότι το «τάδε» ονομάζεται τέχνη και το «δείνα» όχι. Τελεία και παύλα. Μα αν είμαστε λιγάααακι ανοιχτοί και όχι κολλημένοι σε στερεότυπα, ακόμη και αγράμματοι άνθρωποι να είμαστε, το εκάστοτε δημιούργημα θα μας μιλήσει (γιατί μου φαίνεται βαριά η λέξη και δεν γράφω απλά "έργο τέχνης"? ίσως λόγω κατάχρησης του όρου) .

Έχω κουβεντιάσει το ζήτημα και με μερικούς φίλους, από διαφορετικά background. Μου έκανε εντύπωση ότι τελικά συμφωνήσαμε ακόμη και με φοιτητές της σχολής Καλών Τεχνών, που ίσως περίμενε κανείς ότι λόγω ακαδημαϊκής αντιμετώπισης του ζητήματος θα είχαν δομήσει στο μυαλό τους 500 διαφορετικούς τρόπους κατανόησης και αποκωδικοποίησης της οποιαδήποτε μορφής τέχνης. Τώρα, τι να πω? Ίσως να συμφωνήσαμε και επειδή ήταν γνωστοί μου, αλλά δεν τους θεωρώ τόσο μαλθακούς.

Τέλος, λες: «Ο χρηστικός σχεδιασμός αντικειμένων - ακόμα και κτιρίων (αν και οκ! αυτό μπορεί να είναι λίγο τραβηγμένο) είναι τέχνη... ή μήπως είναι τεχνική;» …Πολλά έχεις μπλέξει εδώ. Άλλο σχεδιασμός αντικειμένων και άλλο αρχιτεκτονική. Το πρώτο θα μπορούσε να ειδωθεί ως υποσύνολο του δεύτερου. Αναφορικά με την αρχιτεκτονική συγκεκριμένα, ούτε οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες έχουν συμφωνήσει μεταξύ τους. Πολλοί θεωρούν ότι είναι η πρώτη ανάμεσα στις τέχνες, διότι δεν κάνεις κάτι για την πάρτη σου και μετά το πουλάς, αλλά κάνεις κάτι πάντοτε προσανατολισμένο στους άλλους ανθρώπους και την κοινωνία, που στοχεύει ταυτόχρονα όχι μόνο στην χρηστικότητα αλλά και στην βελτίωση των συνθηκών ζωής και όχι μόνο (τώρα το γιατί το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα το καλύτερο, αυτό να το κουβεντιάσουμε ξεχωριστά). Άλλοι θεωρούν πως δεν είναι τέχνη, αλλά μια επιστήμη, με κανόνες νομοτελειακούς όπως όλες οι επιστήμες και ότι οι προηγούμενοι τα λένε αυτά για να έχουν το «πάτημα» να κάνουν ένα κάρο μαλακίες, ποιητική αδεία. Κατ’εμέ, ισχύουν και τα δύο. Η ιδιαιτερότητα (η μαγεία και το βάσανο) της Αρχιτεκτονικής είναι ότι ακριβώς στέκεται με το ένα πόδι στην «Τέχνη» και με το άλλο στην «Επιστήμη». Αυτός είναι και ο λόγος που με το πρώτο εμπόδιο, εύκολα δηλαδή, μπορεί να πέσει στη μέση: στο κενό. Αν όμως ισορροπήσει και τα έχει και τα δυο σε αρμονία, τότε … ε, τότε I guess ότι απλά δεν σου βγαίνει μιλιά από το στόμα.

|

4 Comments:

At 5/08/2005, Anonymous Anonymous said...

Συμφωνώ ότι εξαρχής είναι μάταιο να συζηταμε περί του τι εστί τέχνη. Όπως όλα τα μεγάλα μεταφυσικά ερωτήματα δεν επιδέχεται απάντηση. Όπως πολύ καλά αντιλαμβάνεσαι, υπάρχει μια διαστροφική διαύγεια πνεύματος σε τέτοιου είδους πνευματικές ξιφομαχίες, με τις οποίες προσπαθείς ν'αποφύγεις το μοιραίο - την έλλειψη απάντησης - πράγμα που αποτελεί και την... ανούσια ουσία αυτής της – κατά τ’άλλα βασανιστικής και ανώφελης διαδικασίας. (όλα τα μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί ποτέ, περιστρέφονται άλλωστε γύρω από δύο εξίσου ακατανόητες έννοιες. Έρωτας – Θάνατος. Νομίζω η έννοια της τέχνης είναι η τρίτη «συγκλίνουσα αλήθεια» - όπως πολύ σωστά λες - της υπόθεσης.
Κρατάω την σοφή σου παρατήρηση, ότι αυτό το πράγμα που ονομάζεται τέχνη τέλος πάντων σε κάνει να ξεχνάς το χώρο και το χρόνο. Σωστό, αν κι αυτό μπορεί να συμβεί μ'ένα κάρο άλλους τρόπους που δεν έχουν καμμιά σχέση με την τέχνη. Θα προτιμούσα να μην χαρακτήριζες ρατσιστική, όπως μπορεί ν' ακούγεται, την επόμενη άποψη που δεν είναι ακριβώς δική μου αλλά του Αριστοτέλη, ο οποίος χαρακτηρίζει την τέχνη ελιτίστικη ασχολία στην οποία πρέπει να εντριφούν άνθρωποι με ολοκληρωμένη παιδεία και εκλεπτισμένο αισθητήριο, που εν πάση περιπτώση μπορούν να ξεχωρίσουν τις διαφορές ανάμεσα στον "Κήπο των απολαύσεων" του Μπος και στο τοματοκούτι του Γουώρχολ, παρόλο που το τοματακούτι έχει απείρως περισσότερους φαν παγκοσμίως, γεγονός που από μόνο του δεν είναι ικανό να το καταστήσει αυτομάτως έργο τέχνης, αλλά απλά διακόσμηση. Δεν σημαίνει ότι το ν' αρέσει κάτι σε όλο τον κόσμο νομιμοποιείται ως κάτι το εξαιρετικό. Εδώ ενσκύπτει ένα άλλο μέγα θέμα. Ποιός έχει δίκιο σε μια εξειδικευμένη διαμάχη; ο ειδικός πάνω στο θέμα, ή η κοινή γνώμη; Όταν αρχίζεις να εκφυλίζεσαι πνευματικά θεωρώντας ως τέχνη την διακόσμηση την διαφήμιση, την τηλεόραση και τις επιχειρήσεις, φτάνεις στο σημείο να μπουκάρεις και στο Ιρακ με την ακράδαντη πεποίθηση ότι υπερασπίζεσαι το σπίτι και το σκύλο σου στη Βόρεια Ντακότα.Όλο το σύστημα είναι θέμα οπτικής λοιπόν.
Για την σύγχρονη τέχνη, την κονσέπτουαλ αρτ και την εννοιολογική ζωγραφική δεν μπαίνω καν στο κόπο να σχολιάσω το πώς μπορεί ο κάθε πυροβολημένος ανίδεος μικροαστός απατεωνίσκος να εφεύρει μια εντελώς δική του, προσωπική καλλιτεχνική τάση και να πάρει και τα πνευματικά δικαιώματα, ιδρύωντας ταυτόχρονα και οικογενειακό καλλιτεχνικό κίνημα.
Έχεις δίκιο αγαπητή Έυη! Μ'αυτές τις συζητήσεις είναι σαν να ψάχνουμε παπούτσια στο νούμερο μας 30 δεύτερα πριν το τέλος του κόσμου. Άκρη δεν πρόκειται να βγάλουμε, αλλά τουλάχιστον κάνουμε αντιπερισπασμό στην αδράνεια. Για το άλλο θέμα, ντηζάιν - αρχιτεκτονική, τέχνη - τεχνική επιφυλάσσομαι σε πιο νορμάλ ώρες.

 
At 5/09/2005, Anonymous Anonymous said...

Eίναι σαν να φτίαχνεις μια ταινία,η μια εικόνα διαδέχεται την άλλη με την ταχύτητα που η σκέψη σου τρέχει,οι λέξεις αν υπάρχουν συνοδέυουν ένα επίπεδο πιο μπροστά και κοντοστέκονται ,είναι ανακόλουθες.Οι λέξεις είναι ανακόλουθες των εικόνων.Ποιος λέει ψέματα;
τΟ ψέμα σαν τεχνική και ο λόγος ως τέχνη.Ποιος ο ορισμός της τέχνης;
Κάποιος εδώ μιμείται.Ετσι και η τέχνη μιμείται,όποια αποληξη της διαλέξεις βασίζεται στην αρχή της υπεροχής της μίμησης.Κατ'αυτήν την έννοια,μήπως ο αρτιότερος παλιάτσος της ιστορίας είναι ο ηθοποιός και όχι ο τεκμηριωμένος αρχιτέκτονας;Ας τους συναντήσουμε και τους δύο λίγο αργότερα να περπατούν στην ξύλινη αποβάθρα των ονειροπολήσεων τους.
Καθώς αγαπητοί φίλοι τους βλέπουμε να απομακρύνονται στον μακρινο ορίζοντα μια σκέψη καρφώνεται στο μυαλό μου , πως βρέθηκα μέσα σε μια τόσο πληκτική κοινοτυπία που με εισάγει σε κουβέντα;

 
At 5/09/2005, Blogger evee said...

prj02:

δεν κατάλαβα και πολλά

λες να έπεσα από την αποβάθρα?

γιατί άραγε κάποιος να σπαταλήσει το χρόνο του να απαντήσει σε μια κοινοτυπία?

τεσπά, θα το επανεξετάσω μετά τη δουλειά ;)

ΥΓ Μάνο τότε θα ανεβάσω και μια απάντηση για τα λεγόμενά σου
b

 
At 5/12/2005, Blogger evee said...

Μάνο, λες:
Έρωτας – Θάνατος. Νομίζω η έννοια της τέχνης είναι η τρίτη «συγκλίνουσα αλήθεια» - όπως πολύ σωστά λες - της υπόθεσης.

Η «συγκλίνουσα αλήθεια»? Μήπως εννοείς αξία? Τεσπά, για μένα η τέχνη υπάρχει ακριβώς επειδή υπάρχει «Έρωτας – Θάνατος».

Λες:
Θα προτιμούσα να μην χαρακτήριζες ρατσιστική, όπως μπορεί ν' ακούγεται, την επόμενη άποψη που δεν είναι ακριβώς δική μου αλλά του Αριστοτέλη, ο οποίος χαρακτηρίζει την τέχνη ελιτίστικη ασχολία στην οποία πρέπει να εντριφούν άνθρωποι με ολοκληρωμένη παιδεία και εκλεπτισμένο αισθητήριο, που εν πάση περιπτώση μπορούν να ξεχωρίσουν τις διαφορές ανάμεσα στον "Κήπο των απολαύσεων" του Μπος και στο τοματοκούτι του Γουώρχολ,.....

Ρατσιστική? Δεν μου πολυαρέσουν τα επίθετα σε τέτοια θέματα. Προτιμώ να μιλάω με ρήματα/ουσιαστικά.

Ναι, συμφωνώ υπό μια άποψη ότι η τέχνη είναι ελιτίστικη ασχολία. Όταν πεινάς δεν πας βόλτα στο μουσείο. Πας να δουλέψεις.

Λες:
«άνθρωποι με ολοκληρωμένη παιδεία και εκλεπτισμένο αισθητήριο»: sorry, αλλά αηδίες. Η τέχνη (η άλλη άποψη από το προηγούμενο σχόλιο) είναι εν πολλοίς μια εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδκός στα περί ιστορία της Τέχνης. Πολλές φορές εξάλλου η «ακαδημαϊκή» παιδεία σε αυτά τα θέματα εξαφανίζει το ένστικτο. Οι λαϊκοί –και αγράμματοι συνήθως- καλλιτέχνες (που ενέπνευσαν ένα σωρό αναγνωρισμένους καλλιτέχνες... τι να πρωτοπώ... ας πετάξω ένα Picasso να μην μακρυγορούμε) δεν είχαν ιδέα από όλα αυτά. Αλλά όλοι σήμερα οι «ακαδημαϊκά» μορφωμένοι τους θαυμάζουν και μαθαίνουν ακόμη από αυτούς.


Λες:
.....παρόλο που το τοματακούτι έχει απείρως περισσότερους φαν παγκοσμίως, γεγονός που από μόνο του δεν είναι ικανό να το καταστήσει αυτομάτως έργο τέχνης, αλλά απλά διακόσμηση. Δεν σημαίνει ότι το ν' αρέσει κάτι σε όλο τον κόσμο νομιμοποιείται ως κάτι το εξαιρετικό.

Προφανώς

Λες:
Εδώ ενσκύπτει ένα άλλο μέγα θέμα. Ποιός έχει δίκιο σε μια εξειδικευμένη διαμάχη; ο ειδικός πάνω στο θέμα, ή η κοινή γνώμη;

Και τι μας νοιάζει? Εγώ δεν είμαι ιστορικός και έχω ένα κάρο άλλα ζητήματα στο κεφάλι μου για να κάνω τη δουλειά τους. Εξάλλου και να πούνε τι είναι τέχνη και τι όχι, αν δεν με «ταρακουνάει» (ο δικός μου ορισμός περί τέχνης) το εκάστοτε έργο δεν με νοιάζει και πολύ. Το πολύ πολύ να νιώσω αγράμματη, να πάρω δυο/τρία βιβλία, να καταλάβω το δυσνόητον πόνημα κια τελικά να ξαναγυρίσω στην άποψή μου περί του ότι το έργο τέχνης, το πραγματικό έργο τέχνης, μιλάει σε πολλά επίπεδα. Και στην γιαγιά μου που είναι ανίδεη. Με άλλο τρόπο όμως, ναι.

Λες:
Όταν αρχίζεις να εκφυλίζεσαι πνευματικά θεωρώντας ως τέχνη την διακόσμηση την διαφήμιση, την τηλεόραση και τις επιχειρήσεις, φτάνεις στο σημείο να μπουκάρεις και στο Ιρακ με την ακράδαντη πεποίθηση ότι υπερασπίζεσαι το σπίτι και το σκύλο σου στη Βόρεια Ντακότα.

Καλά, ας μην το παρατραβάμε. Πολλά πράγματα είναι τέχνη. Ίσως θα έπρεπε στο αρχικό post να κάνω λόγο για «Καλές Τέχνες». Να που είναι και σε κάτι χρήσιμη η ορολογία λοιπόν. Εξάλλου και το να ξέρεις να ζεις τη ζωή σου τι είναι αν όχι μια τέχνη? Καλή ή κακή δεν ξέρω. Ελπίζω καλή (να τα και τα επίθετα).

Για τα υπόλοιπα επιφυλλάσομαι και εγώ.

prj02:
αν έχεις να πεις κάτι πεστο καθαρά. Περαιτέρω δεν ασχολούμαι.

 

Post a Comment

<< Home