η ταινία, ο χρόνος και ο επίμονος κύκλος του μυαλού μου (μέρος 2)

Κύκλοι λοιπόν.

Η αντιπαράθεση των 2: Scarpa VS Kahn.

Έχω ακούσει διάφορα μα δεν θυμάμαι καλά. Δυστυχώς και τα μισά μου βιβλία βρίσκονται μακριά οπότε αρχίζω μια internetική έρευνα για να σκιτσάρω ένα γρήγορο who_is_WHO να θυμηθώ περί τίνος πρόκειται.

εικονογραφία:

κύκλοι Carlo Scarpa





-Οικογενειακός τάφος για την οικογένεια Βrion στο κοιμητήριο San Vito d'Altivole(1969)-


και κύκλοι Louis Kahn




-various-


Achtung-Achtung: Δεύτερο level. Τι συγκρατώ. Για ποιους μιλάμε άραγε?

fact Γεωγραφία:
Ο Carlo Scarpa Ιταλός.
Ο Louis Kahn Εσθονός.
Ο πρώτος έζησε στη Β. Ιταλία και ο δεύτερος στις ΗΠΑ.

fact Ιστορικό γίγνεσθαι:
ζουν την ίδια εποχή. Ο μοντερνισμός στο απώγειό του.
Ο Kahn είναι πιο κοντά στην "καθαρότητα" που έχει σαν σημαία του το μοντέρνο κίνημα.
Ο Scarpa από την άλλη, μάλλον είναι πιο φλύαρος. Μερικοί χρησιμοποιούν και τη λέξη-καταδίκη για τους μοντέρνους : πιο διακοσμητικός. Kαι έτσι περνάμε στο επόμενο point.

fact Χαρτοπόλεμος θεωρητικών:
Ο Kahn ανακυρρήσεται μοντέρνος.
Ο Scarpa μπαμπάς του post-modern. Οι ταμπελίτσες αυτές εξυπηρετούν μόνο μάταιες θεωριτικές συζητήσεις γι'αυτό τις βράζω ευθύς αμέσως και -ξανά-προχωρώ.

fact Κοινά στοιχεία (φορμαλιστικά μιλώντας): τα καθαρά γεωμετρικά σχήματα. Πρίσματα, κύκλοι, τετράγωνα, κύλινδροι, τρίγωνα. Ζήτω ο Πλάτωνας! Με αρκετό copy, paste, offset(cadική ορολογία), αφαίρεση και πρόσθεση όγκων ιδού!

Lifestyle(-επαγγελματικό και μη-):



Με μια τελείως τρελή καρτουνίστικη φάτσα, ο Scarpa είναι άνθρωπος του design σε όλες του τις εκδοχές (αγάπη και για τα έπιπλα ή την υαλουργία -την οποία σπούδασε και στο νησάκι Μurano της Βενετίας-), του διαβάσματος και των ταξιδιών. Δημιούργησε κτίρια που θυμίζουν κεντήματα: εμμονή στην ποιότητα των υλικών, στη λεπτομέρεια (πιο κοντά στην κατασκευαστική λογική επίπλου και όχι κτιρίου), στη «χειροποίητη αρχιτεκτονική», τη μικροκλίμακα...αυτό που λέμε «ευαίσθητος τύπος».






Ασχολείται με έργα που ταιριάζουν μια χαρά στο προφίλ του ραφινάτο διανοούμενου που έχω σχεδιάσει μέχρι τώρα : έργα μικρού και μεσαίου μεγέθους συνήθως. Το ειρωνικό όμως είναι ότι το πιο γνωστό του έργο είναι δυσανάλογα μεγαλειώδες συγκριτικά με τα υπόλοιπα. Ο -περίφημος πια- οικογενειακός τάφος για την οικογένεια Βrion στο κοιμητήριο San Vito d'Altivole των πρώτων φωτογραφιών. Σε μια γωνιά του οποίου θα ζητήσει να ταφεί όταν αποδημήσει εις κύριον. Η πιο χαρακτηριστική εικόνα αυτού του νεκροταφείου, είναι ένα διπλό παράθυρο. Πάντα μου θύμιζε μάτια κουκουβάγιας. Fuck! Και ο ίδιος έτσι μοιάζει τώρα που τον παρατηρώ.

Ο Scarpa λοιπόν, ως γνήσιος διανοούμενος, αποδίδει ιδιαίτερη αξία στο βλέμμα. Μιλάει για «την τέχνη του να βλέπεις» σαν μια εξαιρετικά υψηλή τέχνη για την εξάσκηση της οποίας απαιτείται αυτό που αναφέρει ως - το παραθέτω αυτούσιο γιατί στη μετάφραση μάλλον το χάνω- : «intellectual vagabondage». Ξανά ως γνήσιος διανοούμενος, έχει επίσης φιλοσοφικού τύπου ανησυχίες με άλλον έναν γνωστό όρο: το χρόνο. Σαν τους προπαππούδες του της Ιταλικής αναγέννησης είναι τύπος του «non finito», θεωρώντας πως τα έργα του δεν είναι ποτέ «εντελώς ολοκληρωμένα». Δεν μπορεί να είναι αν θέλει να "αναπνέουν", να στέκονται αειθαλή μέσα στις γοητευτικά απρόβλεπτες μελλοντικές αλλαγές. Ο χρόνος είναι άλλη μια διάστασή των κτιρίων γι'αυτόν: τα μετατρέπει, τα σμιλεύει. Ο Scarpa θεωρεί ότι αρχιτέκτονας και χρόνος δεν μπορούν παρά να συν-σχεδιάζουνε/ πλάθουνε την ύλη. Προφανώς για αυτό τα κτίριά του γερνάνε τόσο όμορφα. Σοφή κίνηση για υστεοροφημία. Μεν, για να λέμε τα σύκα σύκα, η ατάκα περί χρόνου ίσχυε από αρχαιοτάτων χρόνων και για πολλούς άλλους, μα επί ακμής του μοντερνισμού, αυτά όλα ακούγονταν λίγο τσίου. Με τα προαναφερθέντα conceptual/φιλοσοφικά παίγνιά του, δεν ήταν δύσκολο να συγκινήσει τους -όμορους by definition- θεωρητικούς οι οποίοι και γράφουν για αυτό το ζήτημα ωραίες φλου προτάσεις όπως ότι «ο S. σχεδιάζει θραύσματα» και άλλα ποιητικά. Για να μιλήσουμε με όρους χαρτοπαιξίας, το ατού του είναι ότι δημιουργεί χώρους ατμοσφαιρικούς και υποβλητικούς. Και έχει και το κατάλληλο θεωρητικό background για να τους στηρίξει αν χρειαστεί (?). Τεσπά, από όλες αυτές τις απόψεις, το νεκροταφείο απεδείχθη ένα ιδανικό project για τον Scarpa και για τα όσα ήταν και για τα όσα δυνητικά συμβόλιζε.

Και πριν παρατήσω τον μακαρίτη στην ησυχία του, θα εξαιρέσω τη δουλειά του, για να αναφερθώ χάριν του παιχνιδιού της σύκρισης που πάιζω εδώ, στην οικογενειακή του ζωή. Καθόλου politically correct αλλά τι να κάνουμε? Το τατιανικό λοιπόν ID του Scarpa, είναι λιτό: οικογενειακή ζωή -> ήσυχη. Και έχω την αίσθηση πως του ταιριάζει τόσο, μα τόσο πολύ.




Στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού, και στην απέναντι όχθη γενικά, περισσότερο diva, στέκεται o Κahn . Το τατιανικό του ID είναι ότι πρέπει για παράθυρο: οικογενειακή ζωή-> άστατη πολύ. Ένας γάμος και ένα παιδί. Παράλληλα σε όλη του τη ζωή δυο άλλες γυναίκες. Μακροχρόνιες σχέσεις με όλες. Και ένα άλλο παιδί με τη μια από αυτές. Το οποίο σήμερα έγινε σκηνοθέτης και γύρισε το ντοκυμαντέρ από το οποίο ξεκίνησαν αυτά τα posts. Αυτά μόνο για να χρωματίσουν την εικόνα. Γιατί ουσιαστικά είναι άσχετα με όλα τα υπόλοιπα.

Ο Κahn λοιπόν μπορεί είναι και αυτός διανοούμενος -αν για να χαρακτηριστεί έτσι αρκεί ότι δίδασκε στο Yale-, αλλά είναι μάλλον πιο "επαγγελματίας επώνυμος αρχιτέκτονας" με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Έργα μεγάλης κλίμακας, συναγωγές, μουσεία, βιβλιοθήκες(η αφετηρία του post, η βιβλιοθήκη του Exeter ίσως η σημαντικότερη), art center στα πανεπιστήμια του Yale και του New Haven και -σύμφωνα με την τάση της εποχής, όπου πολλοί διάσημοι αρχιτέκτονες χτίζουν σε πρώην αγγλικές αποικίες σκληροπυρηνικά μοντέρνα κτίρια διοίκησης - το National Assembly στη Dacca του Bangladesh, το Institute of Public Administration στο Ahmedabad της Ινδίας κοκ.





Πολύ πιο αυστηρός και λιτός στη χρήση των προαναφερθέντων γεωμετρικών σχημάτων, θα πει για το κτίριο της Dacca με τη χαρακτηριστική αίσθηση αρχής που δείχνει να πιστεύει ότι είναι: "It was not belief, not design, not pattern, but the essence from which an institution could emerge." Ελαφρώς απόλυτο. Κάπως πατροναριστικό. Μεν μιλάμε για εποχή ψυχρού πολέμου οπότε ας πούμε ότι εξηγείτε. Όσο και να έψαξα δεν βρήκα από τον Kahn καμμιά ατάκα ιδιαιτέρως ψαγμένη/ποιητική/φιλοσοφίζουσα τύπου Scarpa . Μεν κάποιος που πρέπει να βλέπει τον εαυτό του κοντά στην λέξη "αρχή" λογικό είναι να μην είναι πολύ φανατικός της φιλοσοφίας, συνώνυμη έννοια της ανατρεπτικής σκέψης(ή έστω έτσι θα έπρεπε). Μεν, για να μην είμαι απόλυτη, όντας νέος, ένας άνθρωπος που στο μέλλον θα γίνει ένας μεγάλος δημιουργός για μένα σίγουρα είναι σκεπτόμενος. Ή έχει τη δική του άποψη τέλος πάντων. Τη φιλοσοφία του. Call it what U want. Τώρα αν είναι καλύτερα ή χειρότερα να διατυμπανίζεις τις φιλοσοφικές σου τάσεις, είναι ένα ζήτημα που το έχω συζητήσει πολλές φορές και τώρα δεν είναι της παρούσης. Αυτο που μετράει είναι να τις έχεις -πραγματικά και όχι γιατί είναι trendy- και όλα τα άλλα είναι αναπόφευκτα.

fact θάνατος:
Δυο ακόμη αναπόφευκτα.
To 1972 ο Kahn πεθαίνει από καρδιακή προσβολή στα δημόσια ουρητήρια του Pennsylvania Station στη Νέα Υόρκη. Ανακαλύπτεται τρεις ημέρες μετά.
Το 1978 ο Scarpa πεθαίνει γλυστρώντας από μια σκάλα σε ένα παραδοσιακό γιαπωνέζικο ναό. Ω τι άπονος μοίρα για έναν λάτρη της ανισοσταθμίας(διάβαζε σκαλοπάτι)!

fact διαθήκη: Κάπου εδώ ο νοητός κύκλος κλείνει στο μυαλό μου -> Θυμάμαι και τις στρογγυλές γιαπωνέζικες πόρτες του προηγούμενου post. Παρατάω την έρευνα. Κύκλοι, τρίγωνα, τετράγωνα, ποιος έκανε τι και γιατί... Κάποτε ανθρώπους τέτοιου βεληνεκούς -γιατί μιλάμε για παγκοσμίου φήμης προσωπικότητες- τους αγιοποιούσα. Και χαιρόμουν να μαθαίνω γεγονότα που τους αποκαθήλωναν για να τους νιώθω πιο κοντά μου η ανασφαλής. Ότι μπορώ να τους φτάσω πιο εύκολα.

Διαπιστώνω με ευχαρίστηση πια πως το ζήτημα δεν με απασχολεί. Ευχαρίστηση. Χμ. Μα αυτό είναι καλό ή έχω χάσει τον ενθουσιασμό μου? Γιατί όταν έχεις πρότυπα και ινδάλματα, ζεις με το όνειρο ακόμη φρέσκο.

Απαντώ. Μαλακίες ερώτηση. Το όνειρο ευτυχώς ζει και βασιλεύει. Μόνο που τώρα πετάει πιο καλά στη γη. Και αυτό το θεωρώ καλό. Θυμάμαι κάτι περί ομφάλιων λώρων που είχα ακούσει κάποτε από έναν καθηγητή στη σχολή. Λίγο πατερναλιστικό αλλά το νόημα μετράει: Πρέπει να έχεις έναν "πατέρα" για να μάθεις από αυτόν. Και για να κάνεις κάτι μόνος σου και όχι ως ακόλουθος κάποιου πρέπει κάποια στιγμή στη ζωή σου να "σκοτώσεις" τον πατέρα.

Σκληρό? Λάθος? Σωστό? Ντεμοντέ? Θα δείξει. Νομίζω όμως πως οι ομφάλιοι λώροι σαφώς και χρειάζονται σε μια περίοδο. Αλλά άμα αρχίσεις και πατάς στα πόδια σου γίνονται κύκλοι γύρω από το λαιμό σου και σε πνίγουν.