μητρόπολη #4

-recollections + σκέψεις περί Αθήνας-
Θέλω να ξαναπάω στο Βερολίνο σύντομα. Να δω τι έχει αλλάξει τέσσερα χρόνια μετά. Γιατί η πόλη αυτή άλλαζε με τρομερά γρήγορους ρυθμούς.

Η εντύπωση που μου έχει μείνει είναι μοναδική. Ένιωθα ότι βρίσκομαι στο κέντρο κατσαρόλας που βράζει μια σούπα. Όλα να κοχλάζουν, να ανακατεύονται μέσα στην κατσαρόλα, πότε να ανεβαίνει στην επιφάνεια το ένα, πότε το άλλο. Μια αίσθηση άγριας δυναμικής και συνεχούς εναλλαγής. Ζωής. Που σε παρασύρει και σε μαγεύει με την ενέργειά της. Ανάλογη αίσθηση είχα μόνο στη Νέα Υόρκη.

Και σκέφτομαι μετά από τα τόσα χρόνια πολεοδομίας(και τα αναγκαία περιφερειακά τσαλαβουτήματα στην ιστορία, την κοινωνιολογία, τη φιλοσοφία, την οικονομία) στη σχολή μα και μετά, μετά τα βιβλία, τα projects & όλα όσα γνωρίζω πια πάνω στο φαινόμενο «πόλη», σε ποιο βαθμό επηρεάζουν όλα αυτά τα «σχεδιαστικά» την εξέλιξη της φυσιογνωμίας μιας πόλης. Επηρεάζουν, ναι. Αλλά η πόλη είναι πρώτα και πάνω από όλα οι κάτοικοί της. Και τη μοναδικότητα στην πόλη την κάνουν αυτοί. Όχι μόνο στις απαιτήσεις που θα έχουν για το σχεδιασμό της πόλης τους ή τις εγκαταστάσεις της. Μα είναι αυτοί που διαμορφώνουν επί της ουσίας τη φυσιογνωμία της.

Και στην Ελλάδα? Ας μιλήσω για την Αθήνα που τη γνωρίζω καλύτερα. Ελπίζω να κάνω λάθος μα η εντύπωσή μου είναι ότι οι περισσότεροι Αθηναίοι δεν αγαπούν την πόλη τους. Ούτε την ξέρουν αλλά ούτε ενδιαφέρονται και να τη μάθουν. Και έτσι να την κάνουν δική τους. Και έτσι με τη σειρά τους να της εμφυσήσουν νέα ζωή. Να διαμορφώσουν το μέλλον της. Το μέλλον τους. Να υφάνουν τη μοίρα τους στη μοίρα της. Φυσικά δεν μιλάμε για όλους. Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Και σίγουρα υφίσταται διαχωρισμός στη στάση αυτή ανάλογα με την ηλικία.

Οι παλαιότεροι -και λόγω παιδείας και λόγω των συνθηκών που τους ανάγκασαν να αφήσουν την ύπαιθρο «βίαια»-, δύσκολα θα αγαπήσουν πια την Αθήνα. Αφήνω στην άκρη την –περασμένη στο DNA πολλών- γκρίνια, γιατί θέλω να αποφύγω να μιλήσω για το θυμικό. Η λογική λέει ότι το «χωριό» θα φαντάζει για πάντα στο μυαλό τους η «Αρκαδία» τους [Et in Arcadia ego]. Οι μεγάλες ανάγκες στέγασης μετά τον εμφύλιο και η άναρχη δόμηση, δυσχέραναν τη ζωή στην πόλη, αφού δύσκολα θα αγαπούσε κανείς τη ζωή σε τέτοιο χάος. Και πόλεις που δεν αναπτύσσονται από τους κατοίκους τους με αγάπη και όραμα παρά στηρίζονται μονάχα στην επί τροχάδην ανοργάνωτη κάλυψη επιτακτικών αναγκών δεν αφήνουν πολλά όνειρα για ένα αίσιο αποτέλεσμα.

Η δεύτερη γενιά και όσες την ακολούθησαν, οι νεώτεροι, έχω την εντύπωση ότι είναι πολύ διαφορετικοί. Και όσο πιο πίσω βρίσκεται «το χωριό» στο γενεαλογικό δέντρο, τόσο πιο διαφορετικοί είναι. Όχι ότι δεν αγαπούν τις ρίζες τους. Αλλά έχουν μάθει να ζουν στην πόλη που λέγεται Αθήνα, την έχουν δει από την καλή και την ανάποδη και επίσης έχουν αυτό που μερικές γενιές πίσω ήταν προνόμιο λίγων: έχουν ταξιδέψει. Έχουν ανοίξει τα μάτια τους και το μυαλό τους. Να μου πεις άλλο στο μυαλό και άλλο στην πράξη το όνειρο για μια πόλη. Ή σωστότερα για μια μητρόπολη, όπως είναι σήμερα η Αθήνα. Μια μητρόπολη που καμία σχέση δεν έχει με τις κλασσικές μητροπόλεις του δυτικού κόσμου: Παρίσι, Λονδίνο, Βερολίνο. Μια νεόκοπη (όπως όλο το ελληνικό κράτος) μητρόπολη του νότου.

Οι προηγούμενες προτάσεις συνήθως συνοδεύονται από σχόλια του τύπου: ε, ναι, η Αθήνα είναι χάλια, δεν έχει πάρκα, συγκοινωνίες, νέφος, άναρχη δόμηση, υψηλή πυκνότητα κλπκλπ… Συμφωνώ απολύτως. Είναι μια εν πολλοίς προβληματική μητρόπολη. Μα έχει και μερικές αρετές. Όπως και οι ευρωπαϊκές μητροπόλεις έχουν διάφορα κουσούρια. Διαφορετικά από της Αθήνας μα έχουν. Όμως ας μην κολλήσουμε εδώ. Στόχος αυτού του κειμένου δεν είναι να πείσει τον αναγνώστη πως η Αθήνα είναι μια χαρά, οι άλλες πόλεις προβληματικές και πως όποιος γκρινιάζει είναι ηλίθιος. Στόχος είναι το πώς μπορούμε να βελτιώσουμε την Αθήνα. Και εγώ υποστηρίζω ότι για να τη βελτιώσουμε πρέπει πρώτα να τη γνωρίσουμε και να την αγαπήσουμε. Γιατί θα την αγαπήσουμε. Α! Και να τολμήσουμε να ονειρευτούμε. Το μέλλον.

Να μου πεις και να ονειρευτούμε τι έγινε? Θα γίνει πράξη κάποτε το όνειρο? Εδώ είναι Ελλάδα κλπκλπ. Και απαντώ.
Πρώτον: αν υπάρχει όνειρο μπορεί να γίνει πράξη και μπορεί και να μην γίνει. Αν όμως δεν έχουμε όνειρο, στόχο δηλαδή, αποκλείεται μαθηματικώς ποτέ να τον φτάσουμε. Πολύ απλά γιατί δεν θα ξέρουμε προς τα πού να κινηθούμε. Άμα δεν έχεις απέναντι τον στρογγυλό κιτρινόμαυρο στόχο, ΠΟΥ θα ρίχνεις τα βελάκια περιμένοντας να κερδίσεις? Elementary.
Δεύτερον: Ναι, για την Ελλάδα μιλάω. Και το παράδειγμα των Ολυμπιακών Αγώνων, με τα όποια προβλήματά του σε εφαρμογές, σπατάλη, χαμένες ευκαιρίες για κάτι καλύτερο κλπ, είχε ένα μεγάλο κέρδος. Δίδαξε ακόμη και στους πιο δύσπιστους, ότι όλα είναι δυνατά. Αρκεί να τα θέλεις. Και να κουνήσεις το χεράκι σου για να τα αποκτήσεις ε? Μεγάλη ένεση παιδείας. Και πολιτισμού. Και τα κέρδη της θα φανούν μακροπρόθεσμα. Τι μπορούμε να κερδίσουμε? Εξαρτάται. Ότι δίνεις παίρνεις. Όσο πιο πολύ αγαπάμε την πόλη μας, τόσο πιο πολύ βελτιώνουμε τη ζωή σε αυτή. Και όσο πιο πολύ βελτιώνουμε τη ζωή σε αυτή τόσο πιο πολύ θα την αγαπάμε. Είναι ένας φαύλος κύκλος και αυτός, αλλά τόσο διαφορετικούς από αυτούς για τους οποίους έχουμε συνηθίσει να μιλάμε.

Και ΠΩΣ θα αγαπήσουμε την πόλη μας?