Wednesday, March 09, 2005

μητρόπολη #4

-recollections + σκέψεις περί Αθήνας-
Θέλω να ξαναπάω στο Βερολίνο σύντομα. Να δω τι έχει αλλάξει τέσσερα χρόνια μετά. Γιατί η πόλη αυτή άλλαζε με τρομερά γρήγορους ρυθμούς.

Η εντύπωση που μου έχει μείνει είναι μοναδική. Ένιωθα ότι βρίσκομαι στο κέντρο κατσαρόλας που βράζει μια σούπα. Όλα να κοχλάζουν, να ανακατεύονται μέσα στην κατσαρόλα, πότε να ανεβαίνει στην επιφάνεια το ένα, πότε το άλλο. Μια αίσθηση άγριας δυναμικής και συνεχούς εναλλαγής. Ζωής. Που σε παρασύρει και σε μαγεύει με την ενέργειά της. Ανάλογη αίσθηση είχα μόνο στη Νέα Υόρκη.

Και σκέφτομαι μετά από τα τόσα χρόνια πολεοδομίας(και τα αναγκαία περιφερειακά τσαλαβουτήματα στην ιστορία, την κοινωνιολογία, τη φιλοσοφία, την οικονομία) στη σχολή μα και μετά, μετά τα βιβλία, τα projects & όλα όσα γνωρίζω πια πάνω στο φαινόμενο «πόλη», σε ποιο βαθμό επηρεάζουν όλα αυτά τα «σχεδιαστικά» την εξέλιξη της φυσιογνωμίας μιας πόλης. Επηρεάζουν, ναι. Αλλά η πόλη είναι πρώτα και πάνω από όλα οι κάτοικοί της. Και τη μοναδικότητα στην πόλη την κάνουν αυτοί. Όχι μόνο στις απαιτήσεις που θα έχουν για το σχεδιασμό της πόλης τους ή τις εγκαταστάσεις της. Μα είναι αυτοί που διαμορφώνουν επί της ουσίας τη φυσιογνωμία της.

Και στην Ελλάδα? Ας μιλήσω για την Αθήνα που τη γνωρίζω καλύτερα. Ελπίζω να κάνω λάθος μα η εντύπωσή μου είναι ότι οι περισσότεροι Αθηναίοι δεν αγαπούν την πόλη τους. Ούτε την ξέρουν αλλά ούτε ενδιαφέρονται και να τη μάθουν. Και έτσι να την κάνουν δική τους. Και έτσι με τη σειρά τους να της εμφυσήσουν νέα ζωή. Να διαμορφώσουν το μέλλον της. Το μέλλον τους. Να υφάνουν τη μοίρα τους στη μοίρα της. Φυσικά δεν μιλάμε για όλους. Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Και σίγουρα υφίσταται διαχωρισμός στη στάση αυτή ανάλογα με την ηλικία.

Οι παλαιότεροι -και λόγω παιδείας και λόγω των συνθηκών που τους ανάγκασαν να αφήσουν την ύπαιθρο «βίαια»-, δύσκολα θα αγαπήσουν πια την Αθήνα. Αφήνω στην άκρη την –περασμένη στο DNA πολλών- γκρίνια, γιατί θέλω να αποφύγω να μιλήσω για το θυμικό. Η λογική λέει ότι το «χωριό» θα φαντάζει για πάντα στο μυαλό τους η «Αρκαδία» τους [Et in Arcadia ego]. Οι μεγάλες ανάγκες στέγασης μετά τον εμφύλιο και η άναρχη δόμηση, δυσχέραναν τη ζωή στην πόλη, αφού δύσκολα θα αγαπούσε κανείς τη ζωή σε τέτοιο χάος. Και πόλεις που δεν αναπτύσσονται από τους κατοίκους τους με αγάπη και όραμα παρά στηρίζονται μονάχα στην επί τροχάδην ανοργάνωτη κάλυψη επιτακτικών αναγκών δεν αφήνουν πολλά όνειρα για ένα αίσιο αποτέλεσμα.

Η δεύτερη γενιά και όσες την ακολούθησαν, οι νεώτεροι, έχω την εντύπωση ότι είναι πολύ διαφορετικοί. Και όσο πιο πίσω βρίσκεται «το χωριό» στο γενεαλογικό δέντρο, τόσο πιο διαφορετικοί είναι. Όχι ότι δεν αγαπούν τις ρίζες τους. Αλλά έχουν μάθει να ζουν στην πόλη που λέγεται Αθήνα, την έχουν δει από την καλή και την ανάποδη και επίσης έχουν αυτό που μερικές γενιές πίσω ήταν προνόμιο λίγων: έχουν ταξιδέψει. Έχουν ανοίξει τα μάτια τους και το μυαλό τους. Να μου πεις άλλο στο μυαλό και άλλο στην πράξη το όνειρο για μια πόλη. Ή σωστότερα για μια μητρόπολη, όπως είναι σήμερα η Αθήνα. Μια μητρόπολη που καμία σχέση δεν έχει με τις κλασσικές μητροπόλεις του δυτικού κόσμου: Παρίσι, Λονδίνο, Βερολίνο. Μια νεόκοπη (όπως όλο το ελληνικό κράτος) μητρόπολη του νότου.

Οι προηγούμενες προτάσεις συνήθως συνοδεύονται από σχόλια του τύπου: ε, ναι, η Αθήνα είναι χάλια, δεν έχει πάρκα, συγκοινωνίες, νέφος, άναρχη δόμηση, υψηλή πυκνότητα κλπκλπ… Συμφωνώ απολύτως. Είναι μια εν πολλοίς προβληματική μητρόπολη. Μα έχει και μερικές αρετές. Όπως και οι ευρωπαϊκές μητροπόλεις έχουν διάφορα κουσούρια. Διαφορετικά από της Αθήνας μα έχουν. Όμως ας μην κολλήσουμε εδώ. Στόχος αυτού του κειμένου δεν είναι να πείσει τον αναγνώστη πως η Αθήνα είναι μια χαρά, οι άλλες πόλεις προβληματικές και πως όποιος γκρινιάζει είναι ηλίθιος. Στόχος είναι το πώς μπορούμε να βελτιώσουμε την Αθήνα. Και εγώ υποστηρίζω ότι για να τη βελτιώσουμε πρέπει πρώτα να τη γνωρίσουμε και να την αγαπήσουμε. Γιατί θα την αγαπήσουμε. Α! Και να τολμήσουμε να ονειρευτούμε. Το μέλλον.

Να μου πεις και να ονειρευτούμε τι έγινε? Θα γίνει πράξη κάποτε το όνειρο? Εδώ είναι Ελλάδα κλπκλπ. Και απαντώ.
Πρώτον: αν υπάρχει όνειρο μπορεί να γίνει πράξη και μπορεί και να μην γίνει. Αν όμως δεν έχουμε όνειρο, στόχο δηλαδή, αποκλείεται μαθηματικώς ποτέ να τον φτάσουμε. Πολύ απλά γιατί δεν θα ξέρουμε προς τα πού να κινηθούμε. Άμα δεν έχεις απέναντι τον στρογγυλό κιτρινόμαυρο στόχο, ΠΟΥ θα ρίχνεις τα βελάκια περιμένοντας να κερδίσεις? Elementary.
Δεύτερον: Ναι, για την Ελλάδα μιλάω. Και το παράδειγμα των Ολυμπιακών Αγώνων, με τα όποια προβλήματά του σε εφαρμογές, σπατάλη, χαμένες ευκαιρίες για κάτι καλύτερο κλπ, είχε ένα μεγάλο κέρδος. Δίδαξε ακόμη και στους πιο δύσπιστους, ότι όλα είναι δυνατά. Αρκεί να τα θέλεις. Και να κουνήσεις το χεράκι σου για να τα αποκτήσεις ε? Μεγάλη ένεση παιδείας. Και πολιτισμού. Και τα κέρδη της θα φανούν μακροπρόθεσμα. Τι μπορούμε να κερδίσουμε? Εξαρτάται. Ότι δίνεις παίρνεις. Όσο πιο πολύ αγαπάμε την πόλη μας, τόσο πιο πολύ βελτιώνουμε τη ζωή σε αυτή. Και όσο πιο πολύ βελτιώνουμε τη ζωή σε αυτή τόσο πιο πολύ θα την αγαπάμε. Είναι ένας φαύλος κύκλος και αυτός, αλλά τόσο διαφορετικούς από αυτούς για τους οποίους έχουμε συνηθίσει να μιλάμε.

Και ΠΩΣ θα αγαπήσουμε την πόλη μας?

|

5 Comments:

At 3/10/2005, Blogger Oneiros said...

Ίσως η λύση να είναι η αποστασιοποίηση, ώστε να μπορέσουμε να απαλλαγούμε για λίγο από την ψυχική κόπωση της αναγκαστικής συνύπαρξης μας με την πόλη και να σχηματίσουμε καθαρή εικόνα..

Όπως έγραψα και αλλού, αγαπάω την Αθήνα σαν αιώνιος επισκέπτης. Η θέα της με ανανεώνει αντί να με πνίγει, ίσως γιατί διαλέγω τη συχνότητα με την οποία τη βιώνω, και φεύγω πάντα νωρίς πριν με κουράσει. Αυτό μου δίνει διάφορα άλλοθι αλλά και αβαντάζ: καθώς δεν έχω βάση, δεν με εγκλωβίζει το σημείο αναφοράς του αστού για την πόλη του (η γειτονιά του) και συνεπώς αποφεύγω το μούδιασμα και την πρεσβυωπία που γεννάει την απάθεια για μιά πόλη.

Για μένα η Αθήνα είναι περισσότερο οι άνθρωποι μέσα από την επαφή με τους οποίους τη βιώνω κομμάτι κομμάτι. Καθώς τα κομβικά σημεία στη σχέση μου με την πόλη δεν είναι τα κτίρια και η "επίσημη" σημειολογία κι ιστορία πολλών περιοχών μου είναι άγνωστη, μπορώ να τη δω πιό εύκολα σαν τοπιογραφία, σαν ζωντανό σύνολο.
(Σύμφωνα με τους περισσότερους αθηναίους φίλους μου, βέβαια, η εικόνα που έχω γι' αυτήν είναι τελείως πλασματική).

Η αλήθεια είναι ότι δυσκολεύομαι να δω έτσι τη δική μου πόλη, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Ίσως ο μόνος τρόπος για να αγαπάμε την πόλη μας είναι να φεύγουμε' ίσως αν καταφέρνουμε να είμαστε αρκετά ελεύθεροι να μη χρειάζεται να κάνουμε ούτε βήμα. Μάλλον είναι το ίδιο αίνιγμα που αφορά την αγάπη μεταξύ δυό ανθρώπων.

Πάντως, η διαβίωση σε ξένες χώρες για αλλαγή προοπτικής και λήψη παραστάσεων, σε νεαρή ηλικία, πρέπει να είναι προαπαιτούμενο για όποιον θέλει να ασχοληθεί με την διαμόρφωση μιάς πόλης (και χαίρομαι που έχω ακούσει επιστήμονες να το επιβεβαιώνουν αυτό).

 
At 3/10/2005, Anonymous Anonymous said...

Κάτι σα το "ο γάμος σκοτώνει τον έρωτα" μου ακούγεται το τσιτάτο της φυγής σαν προϋπό0εση ανανέωσης της αγάπης για την πόλη σου.
Μια πρώτη ανάλυση, όχι ιδιαίτερα επιπόλαια, θα σου δώσει δίκιο.
Προσωπικά όταν έφυγα από τη Θεσσαλονίκη το έκανα όχι επειδή είχα τελματώσει και ασφυκτιούσα - τουναντίον. Μάλλον σε προσμονή του αδιεξόδου έγινε ότι έγινε.
Πεντέμιση χρόνια μετά πιστεύω ότι η ανανέωση είναι αναγκαία για κάθε άνθρωπο, αλλά ότι η αλλαγή περιβάλλοντος δεν συνεπάγεται απαραίτητα ανανέωση.
Ο τρόπος ζωής μου μάλλον κάνει την παραπάνω πρόταση σχήμα οξύμωρο, αν δεν προσθέσω ότι, όπως και με τα περισσότερα πράγματα άλλωστε, αυτό που θα "γεμίσει τις μπαταρίες" του ενός θα κάνει κάποια άλλη να τρελαθεί από τη βαρεμάρα.
Τελικά όλα καταλήγουν στην ικανότητα του καθενός να αντιμετωπίζει την κάθε μέρα σαν κάτι καινούργιο. Η διακριτική ικανότητα, η ανάλυση της αντίληψης που σου επιτρέπει να βρίσκεις πάντα κάτι καινούργιο σε περιβάλλοντα που οι περισσότεροι θεωρούν στατικά είναι ένα σπάνιο ταλέντο.
Οι πιο ατάλαντοι από μας ταξιδεύουμε.
Υ.Γ.
Ναι, είμαι εκεί έξω...ακόμα :)

 
At 3/10/2005, Blogger Dimitris Athanasiadis said...

"Τελικά όλα καταλήγουν στην ικανότητα του καθενός να αντιμετωπίζει την κάθε μέρα σαν κάτι καινούργιο"

Αυτό ακριβώς είναι damphyr. Aν πετύχεις να αποκτήσεις αυτή την ικανότητα (αποκτιέται όμως;) όπου και να ζεις (χωριό, πόλη ή μητρόπολη ή... μοναστήρι) η ζωή φαίνεται γεμάτη, ενδιαφέρουσα και σε προκαλεί να σηκωθείς από το κρεβάτι με όρεξη. Τα υπόλοιπα, είναι όντως για εμάς τους υπόλοιποι.

 
At 3/10/2005, Blogger Oneiros said...

Ναι, είμαι εκεί έξω...ακόμα :)Well, well.. η χρονοσκιά ξαναχτυπά! Με τόσα μέσα επικοινωνίας στη διάθεσή μας και χαθήκαμε πάλι, φίλε. Περιμένω νέα σου από πιό συμβατικά κανάλια (ζητώ συγγνώμη από την οικοδέσποινα για την διακοπή του ειρμού των σχολίων :-)

ΥΓ: Ο δικός μου τρόπος ζωής κι αν κάνει οξύμωρη την θεώρησή μου..

 
At 3/13/2005, Anonymous Anonymous said...

αλλο ωραιο κειμενο που θελει καλο διαβασμα.

για μενα η αθηνα εχει πνευματικα πλουσια, που βρησκοντε στη ζωη τον καθεναν. θελω να 'ρθω να ζησω λιγο καιρο να τι δοκιμασω.

οπως τα βλεπω, η ψυχη δεν μενει σε τουβλα και ασταλι και γυαλι.

 

Post a Comment

<< Home