50778: το υπόγειο και ο λάκκος

-συνέχεια από εδώ, εδώ, εδώ και εδώ-

Μόλις η παρέα πάτησε τα κουρασμένα ποδαράκια της στη γη των Αθηνών, η ιστορία έμελλε να αρχίσει για τα καλά.

Οι τρεις πρώτοι μήνες ήταν κουραστικοί. Και δημιουργικοί.

Με τη Β, συναντιόμασταν 2-3 φορές την εβδομάδα μετά τις δουλειές μας ή όλο το ΣΚ. Έμενε συχνά στο σπίτι μου και μερικές φορές δεν βγαίναμε καθόλου από «το υπόγειο».

Ο ένας τοίχος γέμισε από φωτογραφίες της Ηπείρου. Φωτοαντίγραφα ασπρόμαυρα και κίτρινα κολλημένα post it να μας θυμίζουν τι είναι που. Και πότε. Παιδιά, γέροι, γριές, η λίμνη, οι καλαμιώνες της, η σκάλα του Βραδέτου, η παλιά πόλη, τα εβραϊκά, τα ταμπάκικα, γεφύρια, νερά, αλώνια, σαρακατσανέικες καλύβες, πρόβατα, χειμώνες και φύλλα. Άνθρωποι και τοπία, παρελθόν και παρόν, γέμιζαν με πανικό τη μητέρα μου που δεν ήξερε πως «να καθαρίσει» το δωμάτιο. Ούτε αυτή, ούτε η κυρία που μας καθάριζε το σπίτι. Μέχρι που έπεσε το σχετικό veto και το θέμα λύθηκε με δημοκρατικές διαδικασίες.

Ο άλλος τοίχος γέμισε με αεροφωτογραφίες του google earth και μια αεροναυτικής λέσχης που φαίνεται πως διαθέτει και πεισματάρηδες φωτογράφους. Α! Και σχέδια της περιοχής σε όλες τις πιθανές κλίμακες. 1/1000, 1/500, 1/200, 1/100. Ένα συνεχές zoom.

Ο τρίτος τοίχος γέμισε με ράφια , στερεοφωνικό, στοίβες από cd, κάτι κινητά που δεν πολυέπιαναν για επαφή με τον έξω κόσμο, βιβλία για έμπνευση, το πολυσέλιδο κτιριολογικό πρόγραμμα να μας λέει τι χώρους θέλουμε και πόσο μεγάλοι πρέπει να είναι. Αμφιθέατρο, κυλικείο, χώροι εισόδου, χώροι οικονομικών υπηρεσιών με καμμιά 30αριά χώρους, χώροι διοικητικών υπηρεσιών με καμμιά 20αριά γραφεία (με πιο οικείο όρο τη λέξη «ληξειαρχείο»), τεχνικές υπηρεσίες με καμμιά 15 χώρους για μηχανικούς, σχεδιαστές, προιστάμενους, πολεοδομία (από μόνη της το 1/5 του κτιριολογικού), διεύθυνση περιβάλλοντος και διαχείρισης απορριμάτων, αναπτυξιακή δημοατική επιχείρηση, δημοτική αστυνομία, γυμναστές (!) και φυσικά χώρους γραφείων και συνεδριάσεων για το δήμαρχο, τους 5 αντιδημάρχους, το δημοτικό συμβούλιο, τις γραμματείες τους, συμβούλους και ειδικούς συνεργάτες. Επίσης κάτω από όλα αυτά, ο μηχανολογικός εξοπλισμός –υπερπαραγωγή, αποθήκες και αρχεία των υπηρεσιών και ένα parking 250 θέσεων. Ούτε που ξέραμε πως λειτουργεί ένα τέτοιο κτίριο. Πως να σχεδιάσεις κέτι που δεν ξέρεις πως δουλεύει? Μα έτσι είναι αυτή η δουλειά. Και να σχεδιάζαμε φυλακές το ίδιο θα ίσχυε. Έπρεπε να μάθουμε.

Συνολικό εμβαδό οικοπέδου: 5.990m2. Συνολικό εμβαδό κτιρίου (με τους απαραίτητους διαδρόμους κλπ): 5.815m2. Xωρίς τα γκαράζ εδώ εννοείται, διότι υπόγεια δεν μετράμε κύριοι. Αρνούμεθα.

Ζητούμενο του διαγωνισμού ήταν ο σχεδιασμός του νέου δημαρχείου. Έπρεπε να κάνεις σχέδια σε κλίμακα 1/100, μακέττα σε κλίμακα 1/200, ένα τεύχος με μια τεχνική περιγραφή του κτιρίου και όλα αυτά να τα στείλεις σε ένα κλειστό φάκελο -ιδιοκατασκευή λόγω του μεγέθους των σχεδίων- σφραγισμένα στα Γιάννενα ως τις 20 Φλεβάρη. Μέσα στο όλο πακέτο μπαίνει και ένας σφραγισμένος φάκελος με τα στοιχεία της μελετητικής ομάδας. Όπου «σφραγισμένος» διάβαζε «στάζω βουλοκέρι», όπως στο Μεσαίωνα. Για την ανωνυμία. Γιατί στα σχέδια, τη μακέττα και το κείμενο, υπογράφεις με έναν "αριθμό". Δικής σου εμπνεύσεως. Εντυπωσιάστηκα με το παλιομοδίτικο εφέ του βουλοκεριού (ισπανικό κερί το έλεγε το Πλαίσιο), στην εποχή του broadband. Μερικά πράγματα θα αλλάξουν τελευταία.Τhats for sure. Mα γιατί να αλλάξουν άλλωστε? Έχετε μυρίσει ξενυχτισμένος βουλοκέρι? Ερεθιστική μυρωδιά - αναζωογονητική μαστούρα - αίσθημα κάθαρσης.

Παρένθεση
Και ολίγο γενικό piece of info: Ο θεσμός των διαγωνισμών – αρχιτεκτονικών και μη- στηρίζεται στην ανωνυμία. Συνήθως στα δημόσια έργα δεν γίνονται αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί φίλες και φίλοι. Τι σημαίνει αυτό?

Όταν γίνεται αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, βγαίνει έτσι, ανώνυμα (μερικοί εκφράζουν αντιρρήσεις πάνω στα περί διαβλητότητας) ένα πρώτο βραβείο το οποίο και θα υλοποιηθεί. Υπάρχουν περιπτώσεις που δεν έχει γίνει αυτό μα ο μελετητής μπορεί να πάει τον αγωνοθέτη(το δήμο δηλαδή στην περίπτωσή μας) στα δικαστήρια και να κερδίσει. Αυτό συνέβη και στην περίπτωση του νέου δημαρχείου της Θεσσαλονίκης που μετά από λίγες δεκαετίες, τώρα βρίσκεται επιτέλους στην ανέγερσή του. Επάνω σε αυτή λοιπόν τη νικηφόρα μελέτη, γίνεται μια πιο λεπτομερής, ονομαζόμενη και «μελέτη εφαρμογής» και μετά καλούνται οι τεχνικές εταιρίες (εργολάβοι) για να δώσουν μια οικονομική προσφορά. Όποιος δώσει τη λογικότερη κερδίζει το έργο (όχι απαραίτητα τη φθηνότερη – κάποτε που πήγαινε έτσι η δουλειά, δινόντουσαν τρελές εκπτώσεις και το αποτέλεσμα ήταν να μην μπορούν οι εταιρείες να τελειώσουν το έργο ή να ρίχνουν πολύ την ποιότητα κατασκευής του – πλέον ισχύει ο λεγόμενος «μαθηματικός τύπος», περίπλοκος αρκετά για να μην μπορεί να αναλυθεί εδώ).

Μερικές φορές επίσης στους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς δεν έχει σημασία η εμπειρία σου. Μπορεί να κερδίσεις ακόμη και αν δεν ξέρεις τι είναι μια βίδα, που λέει ο λόγος. Τότε, αν παρόλη την άγνοιά σου καταφέρεις να είσαι ο πρώτος, σου βάζουν έναν «επιβλέποντα» πιο έμπειρο στη μελέτη εφαρμογής να μην κάνεις καμιά κοτσάνα. Αυτά τα περί εμπειρίας, ονομάζονται στην πράξη «μελετητικά πτυχία». Κάθε μηχανικός για να μελετήσει δημόσιο έργο χρειάζεται μελετητικό πτυχίο. Τα μελετητικά πτυχία χωρίζονται ανάλογα με το τι κάνει κάποιος: κτιριακά έργα, πολεοδομία, υδραυλικά, οδοποιϊές κλπκλπ. Επίσης χωρίζονται σε Ά τάξης, Β' τάξης κλπ ως τη ΣΤ αν θυμάμαι καλά. Όλοι παίρνουν μελετητικό πτυχίο Ά τάξης από το Μητρώο Μελετητών, αυτομάτως 4 χρόνια αφού πάνε και γραφτούν στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος. Για να το μεγαλώσουν (άρα και να μπορούν να μελετάνε μεγαλύτερα έργα) πρέπει να έχουν δείξει δουλειά σε ανάλογα projects. H ίδια φάση ισχύει και στους εργολάβους με τα «κατασκευαστικά πτυχία». Πολλοί για να μελετάνε δημόσια έργα μεγαλύτερα από το πτυχίο τους, «νοικιάζουν» πτυχία ή κάνουν εταιρίες με άλλους που έχουν μελετητικά πτυχία, για να μπορούν να παίρνουν μεγαλύτερα έργα. Μεν στην ουσία μπορεί να κάνουν τη δουλειά μόνοι τους αν πρακτικά την ξέρουν, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία.

Όσο μανούρα και αν φαίνεται η προαναφερθείσα διαδικασία, για την ώρα φαντάζει η μόνη που είναι ικανή να παράγει ενδιαφέροντα δείγματα δομημένου χώρου. Διότι όλο αυτό που περιγράφω παραπάνω, είναι η εξαίρεση. Yπάρχουν και άλλες μέθοδοι για να γίνει ένα δημόσιο έργο μα τα περισσότερα έργα γίνονται με τη μέθοδο της "μελετοκατασκευής".

Τι είναι αυτό? Είναι απλά, ότι αντί πρώτα να αναζητείς το σχέδιο(το οποίο κρίνεται roughly και οικονομικά σε έναν αρχ. διαγωνισμό) και μετά τον εργολάβο να το φτιάξει, στη μέθοδο της "μελετοκατασκευής", ο εργολάβος πάει αγκαζέ με ένα μελετητή και το σχέδιό του. Μπορεί ένας π.χ. να έχει μια εξαιρετική οικονομική προσφορά, αλλά το κτίριο που θα φτιάξει να είναι τρισάθλιο. Άλλος μπορεί να έχει ένα υπέροχο κτίριο και να το φτιάχνει με μια τιμή υπεράνω κάθε οικονομικής δυνατότητας ονείρων θερινής νυκτός. Η κρίση όπως είναι κατανοητό είναι αρκετά περίπλοκη στην περίπτωση αυτή, διότι τι να πρωτοπάρεις υπόψην σου αγαπητέ αγωνοθέτη? Υπάρχει πάλι ένας μαθηματικός τύπος που δίνει ένα ποσοστό βαθμολογίας στη μελέτη και ένα στην οικονομική προσφορά κλπ. Ο σοφός λαός έχει ήδη δώσει τη λύση του με τη γνωστή παροιμία "με τα δυο καρπούζια στην ίδια μασχάλη". Όπως είναι ηλίου φαεινότερον, το γεγονός ότι
α.η μέθοδος αυτή είναι πιο ευάλωτη σε νταραβέρια και
β. γλιτώνει χρόνο και κόπο τους ταλαιπωρημένους από την άτιμη ζωή αγωνοθέτες, την έχει καταστήσει την επικρατούσα.

Στην περίπτωσή μας δεν χρειαζόταν μελετητικό πτυχίο. Αν παρ’ελπίδα κερδίζαμε, θα μας έβαζαν έναν επιβλέποντα και end of the story.





Η μάχη ξεκίνησε από τη μελέτη του οικοπέδου. Το δεδομένο site ήταν ένα αναποδιασμένο (όταν έχουμε κέφια την ατάκα αυτή την αντικαθιστούμε με τη λέξη "προκλητικό") οικόπεδο σχεδόν 6 στρέμματα, στο κέντρο της πόλης (στον κύκλο). Χρησιμοποιείται μέχρι τώρα για τη λαική αγορά, έχει κάτι παράγκες και ένα μεγάλο μεταλλικό στέγαστρο. Αυτά όλα θα φύγουν και θα πάνε αλλού. Ως σχήμα το οικόπεδον είναι τριγωνικό και συνορεύει στην κάτω μύτη του με δυο δρόμους. Ο ένας (Σολωμού) είναι πολύ στενός, σχεδόν πεζόδρομος και ο άλλος (Αγίας Μαρίνας) δρόμος με κανονική κίνηση.
-Για την ευκολότερη κατανόηση όλως όσως γράφονται από εδώ και κάτω, παίζουν και μερικές επεξηγηματικές φωτό.-
Το μέτωπο και των δυο προς το οικόπεδό μας είναι μια σειρά από ά-θ-λ-ι-ε-ς πολυκατοικίες, άλλες στενές και ψηλές με καφέ ντεγκραντέ πλακάκια '70s στις όψεις των μπαλκονιών, άλλες πιο χαμηλές με στέγες-αετώματα και άλλες απλά απερίγραπτες.





αριστερά η οδός Σολωμού - δεξιά σε πρώτο επίπεδο το μεταλλικό στέγαστρο της λαικής και η (χάλια) όψη της οδού Αγ. Μαρίνας



Οι άλλοι δυο δρόμοι (Τσιρογιάννη και Ιατρίδου) είναι ειδυλλιακές. Η πρώτη μας χωρίζει από μια πλατεία, η οποία -σύμφωνα με έναν άλλο διαγωνισμό πριν 2 χρόνια-, θα γίνει η νέα πλατεία της πόλης (από την πλατεία Πύρρου->νούμερο 3 έως το ρολόι->νούμερο 4, φαντάσου τα ενωμένα). Ο παράλληλός δρόμος της Τσιρογιάννη είναι η κεντρική αρτηρία της πόλης: η λεωφόρος Δωδώνης (με διακεκομμένη γραμμή στις φωτό, ενώ με 1 είναι η νομαρχία και με 2 τα δικαστήρια). Η Ιατρίδου, μας χωρίζει από άλλη μια δημόσια έκταση: τον χώρο του πνευματικού κέντρου (5 στη φωτό).


πάνω η οδός Τσιρογιάννη, κάτω η Ιατρίδου



Ανάμεσα στο μπρουτάλ -θα'θελα να είμαι Κωνσταντινίδης- πνευματικό κέντρο και στο "νέο Δημαρχείο", δυο χαμηλά πέτρινα κτιριάκια. Είναι τούρκικα, το ένα ο μεντρεσές και το άλλο ένα τζαμί του Βελή Πασά αν θυμάμαι καλά.



τα δυο τουρκικα κτιριάκια και η θέα από το Πνευματικό Κέντρο προς το χώρο της λαικής αγοράς

Θα έλεγε κανείς "τι ωραία! τι bon fillet είναι ετούτο!". Και θα είχε δίκιο, ώσπου να καταλάβει ότι η οδός Τσιρογιάννη, αυτή που μας "ενώνει" και καλά με το κέντρο της πόλης, έχει έντονη κλίση. Από αυτή μέχρι το έδαφος του οικοπέδου μας, υψώνεται ένας τοίχος από 3 έως 11 μέτρα. Σαν να μην έφτανε που είναι πολύ δύσκολο να φαίνεται το νέο κτίριο από τον κεντρικό δρόμο, η κεντρική πλατεία to be, έχει που έχει εκ φύσεως μια "χαράδρα" προς το μέρος μας 6-7 μέτρων, πήγε και η νικηφόρα πρόταση και τη σήκωσε και παραπάνω και μας υποχρέωσε! Το κτίριο για να φαίνεται στον περιπατητή της λεωφόρου Δωδώνης ή
α. θα έπρεπε να ξεπερνάει τα 17 μέτρα ύψος m-i-n-i-m-u-m πράγμα αδύνατον διότι μας επιτρεπόταν να φτάσουμε ως τα 15 ή
β. θα έπρεπε "να βάλει χέρι" στη βραβευμένη μελέτη για την επάνω πλατεία.

Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Τι σκατά δημόσιο κτίρο θα ήταν αυτό, χτισμένο στο λάκκο? Η ώρα των βασικών συνθετικών επιλογών είχε μόλις έρθει.