τα 4 Κ: Καραγκιοζάκια Και Καλό Καλοκαίρι

Πιστή στο πνεύμα των τελευταίων ημερών -κατά τις όποίες όλα δείχνουν ότι διάγω μια λαογραφική κρίση-, διάβασα πριν λίγο καιρό ένα εξαιρετικό βιβλίο: το "Υπόκοσμος και Καραγκιόζης", του Ηλία Πετρόπουλου. Ο Πετρόπουλος είναι γνωστός για το πνεύμα του και για τη διάθεσή του να ασχοληθεί με τη "λαογραφία του άστεως".

Το βιβλίο το είχα δει το Πάσχα στα χέρια ενός ξαδέλφου μου, το ζήλεψα και το πήρα. Αναφέρεται στη σημειολογία του θεάτρου σκιών και κυρίως στη φιγούρα του Σταύρακα.

Πόσα πράγματα! Δεν ήξερα π.χ. ότι ήταν στάνταρ ότι το παλάτι είναι δεξιά και η καλύβα αριστερά,ούτε ότι οι φιγούρες χωρίζονται σε τρια μεγέθη, ούτε ότι ο Καραγκιόζης δεν είναι η μόνη φιγούρα με μεγάλο χέρι. Δεν ήξερα επίσης ότι έχει σημασία που έχουν άρθρωση οι φιγούρες. Στον ελληνικό Καραγκιόζη π.χ. άρθρωση στο λαιμό έχει συνήθως ο "εβραίος" γιατί αυτό δημιουργεί μια γελοία κίνηση στη φιγούρα. Προφανώς οι έλληνες δεν πολυχώνευαν τους εβραίους. Όχι ότι αυτό είναι κάτι καινούργιο, αλλά τέλος πάντων. Μα το ενδιαφέρον είναι ότι κατ'αντιστοιχίαν, στον τούρκικο καραγκιόζη, άρθρωση στο λαιμό έχει η φιγούρα του "φαναριώτη".

Το άλλο που μου έκανε εντύπωση είναι η σημειολογία της κάθε φιγούρας. Ο Βεληγκέκας π.χ. σύμφωνα με τον Πετρόπουλο, παρότι δεν φοράει στολή, έχει το ρόλο της "αστυνομικής εξουσίας". Επίσης το ενδιαφέρον είναι ότι οι καραγκιοζοπαίχτες προσθέτουν φιγούρες και ιστορίες όσο αλλάζει η Ελλάδα. Ο αρβανίτης Μπαρμπα-Γιώργος από τη μια,

ο σιορ Διονύσιος ή Νιόνιος μετά την προσάρτηση των Επτανήσων από την άλλη

και με την αρχή της αστικοποίησης της Αθήνας, εμφανίζεται και ο Σταύρακας.



Ο Σταύρακας, με τη χάρη του οποίου ασχολείται το μεγαλύτερο τμήμα του βιβλίου, είναι μια φιγούρα άκρως στυλιζαρισμένη. Παρουσιάζει έναν κουτσαβάκη, τύπο νταή της Αθήνας των αρχών του 20ου αιώνα. Το ντύσιμό του διέπεται από έναν πολύ αυστήρο κώδικα, όπως συνέβαινε και στην πραγματικότητα και ως χαρακτήρας διακατέχεται από καντάρια μαγκιάς καίτι είναι ελαφρώς "όλα λόγια". Για την ιστορία, προσθέτω ότι η εντελώς αστική αυτή φιγούρα, δεν εμφανιζόταν στις παραστάσεις της επαρχίας γιατί κανείς δεν καταλάβαινε "τι είναι ετούτος", ούτε έπιανε αστεία αναφορικά με το γεγονός ότι ο Σταύρακας διώκεται από τον Μπαϊρακτάρη (τον τότε αρχηγό της Αστυνομίας που δρούσε στα πέριξ του Ψυρρή και είχε μάλει στόχο του να καθαρίσει την περιοχή από τα κουτσαβάκια).

Ψάχνωντας στο you tube και τα πέριξ για βίντεο με καραγκιόζη δεν βρήκα και σπουδαία πράγματα. Κρίμα είναι γιατί πια είναι πολύ σπάνιο να δει κανείς καραγκιόζη, άσε που η φάση έχει πεθάνει προ πολλού αφού δεν νομίζω ότι προστίθενται νέες φιγούρες βγαλμένες από τους ανθρωπότυπους της εποχής. Βρήκα πάντως μια κουβέντα του Ευγένιου Σπαθάρη και του Λαζόπουλου (σε 2 κομμάτια) που είναι χαριτωμένη και την κοτσάρω από κάτω.






Και με το σύνθημα "Ώπα Ώπα - ε ρε γλέντια!- Ώπα Ώπα!", τη χαρακτηριστική μουσική στο background και ένα άλλο βιβλίο του Πετρόπουλου παραμάσχαλα (είπαμε, διάγω τη λαογραφική περίοδό μου) καιρός να κλείσω τον υπολογιστή και να πάω να φτιάξω τη βαλίτσα των καλοκαιρινών διακοπών που αύριο αρχίζουν.


Καλό Καλοκαίρι